کارکردهای بلاغی عناصر دیوانی در غزل فارسی؛ از قرن ششم تا هشتم با تکیه بر غزلیّات شاعران برجسته

نویسندگان

چکیده مقاله:

غزل از قرن ششم حضور جدّی و چشمگیر در ادب فارسی می‌یابد. این نوع شعر، با آن‌که از کیفیّت زبانی و معنایی خاصّی برخوردار است که آن را از انواع دیگر شعر متمایز می‌سازد، نمی‌تواند خود را از تأثیر عناصر زبانی دوره‌های پیشین – که عمدتاً عناصر تصویرآفرین هستند- دور نگه دارد. البته طرز نگرش شاعر و جغرافیای فرهنگی که وی در آن پرورش یافته است، نحوة استفاده از این عناصر را دچار دگرگونی می‌سازد. از میان عناصر گوناگون زبانی، می‌توان از عناصر دیوانی نیز سخن گفت. این عناصر سبب پدید آمدن تصاویر برجسته و درخور اعتنایی در غزل شده­اند. عناصر مربوط به دربار وقتی در قصاید فارسی به کار گرفته می‌شوند، به‌ندرت می‌توانند از معنای ظاهری خود عدول کنند. معنای مجازی این عناصر بیشتر در غزل است که خود را نشان می‌دهد. گسترش صنایع ادبی در فضای غزل و تغییر کیفیت این صنایع نسبت به  فضای قصیده، سبب می‌شود تا هر آن‌چه که به غنای زبان ادبی کمک می‌کند- از جمله عناصر دیوانی- از طرف شاعران با استقبال مواجه شود. با بررسی غزل فارسی، در دورة مورد مطالعه، به این نکته پی می‌بریم که عناصر مربوط به تمام دیوان‌ها، کمابیش، حیات خود را در این قالب شعری حفظ کرده‌اند. در این مقاله، از میان عناصر دیوانی، عناصر سپاهی (دیوان لشکر)، عناصر دیوان انشاء و عناصر دیوان استیفاء از منظر کارکردهای بلاغی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. 

برای دانلود باید عضویت طلایی داشته باشید

برای دانلود متن کامل این مقاله و بیش از 32 میلیون مقاله دیگر ابتدا ثبت نام کنید

اگر عضو سایت هستید لطفا وارد حساب کاربری خود شوید

منابع مشابه

گونه شناسی صفت ها از قرن چهارم تا ششم با تکیه بر تفسیرهای فارسی

«صفت»،از مهم­ترین وابسته­های هر گروه اسمی به شمار می­رود.با بررسی صفت­ها در گونه­های مختلف،با تکیه بر تفسیرهای فارسی،بخش عظیمی از ویژگی­های ساختمان گروه اسمی در گذشته آشکار می­شود. ویژگی­هایی که به­ویژه مترجمان،با ترجمة آیات قرآن مجید،هنرمندانه خلق کرده­اند و تاکنون،در منابع دستور تاریخی ، سبک شناسی و فرهنگ­ها،به بخش­های مهمّ آن چندان پرداخته نشده است.در این مقاله می­کوشیم تا به بررسی صفت­ها از ...

متن کامل

اصطلاح دیوانی «پروانه» در متون ادبی و تاریخی فارسی تا قرن هشتم

نظام حکومتی و تشکیلات اداری ایران در طیّ تاریخ تغییر کرده است. بعضی از مشاغل و مناصب و همچنین اصطلاحات دیوانی در دوره‌هایی متداول بوده و به‌تدریج ازمیان­رفته است. چه­بسا تعدادی از این واژه‌ها، تحول معنایی یافته‌اند و امروز تعریف و کاربرد دقیقِ بعضی از آنها برای ما ناشناخته است. گاه این واژه‌ها در متون ادبی و تاریخی فارسی آمده و نویسندگان و شاعران با آ‌نها تعابیر و ترکیبات خیال‌انگیز ساخته‌اند. تح...

متن کامل

کارکردهای بدل بلاغی در غزلیات حافظ

حافظ به گواهی دیوانش، در انتخاب واژگان وسواس ویژه‌ای دارد. نکتۀ قابل توجه در ابیات خواجه، ارتباط واژگان است؛ که هر بیت را با زنجیره‌ای از تناسبات معنایی و لفظی درهم‌ تنیده‌است. یکی از روابطی که میان مفاهیم و واژگان وجود دارد، رابطۀ جانشینی است؛ که اصطلاحاً آن را بدل بلاغی می‌نامیم. به این معنی که مفهومی که در پارۀ نخست بیت آمده، در پارۀ دیگر تکرار می‌شود. اما به‌جای این‌که لفظ تکرار شود، همان مع...

متن کامل

بازتاب آگاهی های تاریخی از اروپا در شعر فارسی (از قرن ششم تا قرن دوازدهم هجری)

یادکرد از مردمان و سرزمینهای مختلف در شعر فارسی، بازتاب آگاهیهای شاعران از موضوعات یاد شده است. مردم و سرزمین اروپا از روزگاران گذشته معمولاً در میان شاعران پارسی‏گوی نامی آشنا داشته‏اند. از حدود قرن ششم هجری شاعران ایرانی از اروپا و اروپاییان با نامهای مصطلح جدید، بویژه فرنگ و فرنگی در اشعار خود یاد کرده‏اند. در این نوشته سعی شده است مجموعه‏ای از تصورات مثبت و منفی شاعران ایرانی نسبت به اروپائی...

متن کامل

منابع من

با ذخیره ی این منبع در منابع من، دسترسی به آن را برای استفاده های بعدی آسان تر کنید

ذخیره در منابع من قبلا به منابع من ذحیره شده

{@ msg_add @}


عنوان ژورنال

دوره 69  شماره 233

صفحات  1- 26

تاریخ انتشار 2016-08-22

با دنبال کردن یک ژورنال هنگامی که شماره جدید این ژورنال منتشر می شود به شما از طریق ایمیل اطلاع داده می شود.

میزبانی شده توسط پلتفرم ابری doprax.com

copyright © 2015-2023